از زمانی که خبر انتشار کرونا ویروس منتشر شد، استفاده از مواد ضدعفونی کننده بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. مواد ضدعفونی کننده‌ی حاوی الکل برای ضدعفونی کردن دست و انواع سطوح مورد تقاضای مردم قرار گرفت و کارخانه‌های زیادی شروع به تولید آن‌ها کردند. تا پیش از این، مواد ضدعفونی کننده فقط در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی کاربرد داشتند اما امروزه، آگاهی داشتن از انواع و کاربرد‌های این مواد برای همه‌ی مردم لازم است.

ضد عفونی کننده‌ها برای حفظ سلامتی انسان بسیار ضروری‌ هستند. این گروه، آن دسته از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر روی عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها آن‌ها را از بین برده یا از تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

چند نمونه از موادی که به منظور ضد عفونی تهیه شده‌اند:

• اتانول ۶۰ تا ۷۰ درصد
• هیدروژن پراکسید (آب اکسیژنه) ۰.۵ درصد
•  محلول هیپوکلریت سدیم (آب ژاول یا وایتکس) ۰.۱ تا ۵.۲۵ درصد
• ایزوپروپانول ۱۰۰ – ۷۰ درصد
• فرمالدهید ۱ – ۰.۷ درصد
• پوویدون آیوداین (بتادین) ۷.۵ – ۰.۲۳ درصد

برای ضد عفونی کردن دست مواد زیادی با توجه به حساسیت پوست انسان تولید شده‌اند  اما ضد عفونی کننده‌هایی مثل اتانول 70 درصد و آب اکسیژنه از رایج ترین آن‌ها هستند. اتانول با فرمول شیمیایی C₂H₅OH با غلظت 60 تا 80 درصد از تاثیرگذار‌ترین مواد برای از بین بردن ویروس‌ها شناخته شده است. این ماده با غشا چربی اطراف سلول ویروس پیوند برقرار کرده و آن را از بین می‌برد. زمانی که غشا چربی از بین رفت، اجزا داخلی سلول که شامل تمام اجزا حیاتی آن است نیز به سرعت از بین می‌روند. مواد ضد عفونی کننده دست به صورت تجاری در انواع مختلف از جمله صابون‌های ضد میکروبی و محلول‌های پایه آبی یا پایه الکلی، ژل‌ و فوم عرضه می‌شوند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) ضد عفونی کننده بر پایه‌ی الکل (alcohol-based hand sanitizer-ABHS) را به دلیل عملکرد سریع، تاثیر گذاری بر طیف گسترده‌ای از میکروب‌ها و  محافظت در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها، توصیه می‌کند. در انتخاب ماده‌ی ضدعفونی کننده باید حساسیت‌های پوستی نسبت به مواد شیمیایی مد نظر قرار داده شود.

انواع مختلف ضدعفونی کننده‌ی دست و سطوح

این دسته از مواد نیز مانند مواد ضدعفونی کننده‌ی دست با حمله به سلول‌ میکروارگانیسم‌های بیماری زا، آن‌ها را از بین می‌برند. این مواد در بیمارستان‌ها برای ضدعفونی کردن محیط، وسایل و لباس پزشکی، وسیله‌های حمل و نقل عمومی، کارخانجات مواد غذایی و هتل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین استفاده‌ی ‌خانگی آن‌ها برای ضدعفونی کردن انواع سطوح نیز هائز اهمیت است. مواد ضد عفونی کننده با توجه به قدرت ضدعفونی کنندگی، به سه دسته‌‌ی ضد عفونی کننده‌های سطح بالا، متوسط و پایین تقسیم می‌شوند:

1 – ضد عفونی کننده‌های سطح بالا :

پراكسيد هيدروژن- جهت ضد عفونی دست و سطوح به کار می‌رود اما باید توجه داشت که بر روی وسایلی که از جنس مس، روی، برنج باشند تاثیر مخرب می‌گذارد

پراستيك اسيد- براي استريل سازي شيميايي ابزاره و تجهیزات پزشكي، جراحــي و دندانپزشكي (مانند آندوسكوپ ها و آرتروسكوپ ها) در دستگاه هاي اتوماتيك اسـتفاده مـي شـود

  گلوتارآلدئيد- به 2 شكل گاز ومايع وجود دارد و خوردگی کمی ایجاد می‌کند.

  فرمالدئيد – استفاده از آن به علت سرطان‌زایی بالا به شدت محدود شده است

2 – ضد عفونی کننده‌های سطح متوسط :

الکل‌ طبی – مناسب برای ضد عفونی دست و انواع سطوح، دارای کاربرد‌ خانگی، بیمارستانی و صنعتی

کلر و ترکیبات کلره – در غلظت 5.52 درصد به عنوان سفید‌ کننده‌ی خانگی استفاده می‌شود.

ید و ترکیبات یده – ید میکروب کشی بسیار قوی‌ست و بـراي ضـدعفوني شيـشه‌هـاي كـشت خـون، تانك هاي هيدروتراپي، ترمومترها و اندوسكوپ ها به كار مي‌روند.

3 – ضد عفونی کننده‌های سطح پایین:

فنل و ترکیبات فنلی – ازاین تركيبات براي آلودگي زدايي محيط بيمارستان از جمله سـطوح آزمايـشگاهي و مـوارد پزشـكي غيـر بحراني استفاده می‌شود

ترکیبات آمونیوم کواترنر- اين دسته تركيبات سميت كمي دارند اما تماس طولاني مدت با آنها مي تواند التهاب آور باشـد. بـراي پـاك كردن سطوح غيربحراني محيطي مانند زمين و ديوارها استفاده می‌شود.